اعتراضات ایران: پنج نکته درباره قطعی اینترنت

در روز ۱۰ شهریور ۱۴۰۱، مهسا ژینا امینی، ۲۲ ساله و از کردستان هنگامی که توسط گشت ارشاد برای «حجاب نامناسب» دستگیر شده بود، جان خود را از دست داد. از آن روز به بعد، شاهد یکی از گسترده‌ترین موج‌های اعتراضی در ایران بوده‌ایم. اعتراضاتی که اساسا با هدف عدالت‌خواهی و پاسخگویی برای مرگ مهسا امینی شروع شد، اینک به دنبال آزادی‌های فردی و سیاسی و پاسخگویی دولت است. در هنگامه این اعتراضات متداوم، مقامات ایرانی یک بار دیگر به خشونت و سرکوب علیه معترضان رو آوردند و با قطع اینترنت می‌خواهند آن‌ها را ساکت کنند. 

اینجا پنج نکته‌ای که از قطعی‌ اینترنت در روزهای اخیر نتیجه شده را برایتان آورده‌ایم: 

۱. رویدادهای حساس سیاسی مثل اعتراضات و انتخابات می‌توانند بر شدت سرکوب دیجیتالی و استفاده از قطعی‌های اینترنت بیفزایند.

از زمان آغاز اعتراضات سراسری در ایران، در مکان‌های اعتراضات و یا هر گونه فعالیتی، شاهد قطعی‌های اینترنتی به صورت محلی و بر روی تلفن‌های همراه و محدودیت شبکه بر روی پلتفرم‌های داخلی که توسط شبکه ملی اطلاعات مدیریت می‌شوند، بوده‌ایم. همچنین شاهد قطع دسترسی به تنها پلتفرم‌های پیام‌رسانی و شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام و واتس‌اپ بودیم. این قطعی‌ها معمولا زمانی اتفاق می‌افتند که احتیاج به قطع ارتباط و یا قطع جریان اطلاعات در داخل و یا خارج از کشور باشند. 

«رصدخانه آزاد دخالت در شبکه» یا همان Open Observatory Network Initiative توانسته قطعی‌های اینترنت موبایل و افزایش سطوح سانسور اینترنتی مثل قطع کردن اپلیکیشن واتس‌اپ، اینستاگرام، لینکدین، اسکایپ، گوگل پلی، اپل پلی و دی‌ان‌اس‌های کدگذاری شده (دی‌ان‌اس بر روی HTTPS) را در ایران مستند کند. می‌توانید از اینجا بیشتر مطالعه کنید.

۲. از قطعی‌های اینترنت برای پنهان کردن موارد نقض حقوق بشر استفاده می‌شود. 

اعتراضات به بسیاری از شهرهای بزرگ ایران رسیده است. جایی که معترضان با شدت و با وحشیگری توسط نیروهای امنیتی سرکوب شدند. تا کنون صدها تن از معترضان - که کودکان نیز شامل‌ آن‌ها می‌شوند - کشته و تعداد بسیار زیادی دستگیر شده‌اند. از میان دستگیر شده‌ها می‌توان خیل عظیمی از دانشجوها، روزنامه‌نگاران و کنشگران را نام برد. بر اساس گزارش هرانا، حداقل ۳۴۸ نفر، شامل ۵۸ کودک در این اعتراضات تا زمان نوشتن این مطلب کشته شده‌اند. 

۳. قطعی‌‌های اینترنتی به صورت جهانی در حال افزایش است. 

قطعی اینترنت در ایران تنها بخشی از روند افزایشی دیکتاتوری دیجیتال در سطح جهانی‌ست. بر اساس گزارشی که Access Now، در سال ۲۰۲۱ منتشر کرده، حداقل ۱۸۲ مورد قطعی اینترنت در ۳۴ کشور ثبت شده است. این گزارش همچنین طولانی‌ترین مدت قطعی اینترنت را نیز به عنوان رکورد ثبت کرده است. در طول زمان این خاموشی‌ها سنگین‌تر و طولانی‌تر می‌شوند. رژیم‌های سرکوبگر به یکدیگر می‌آموزند تا چطور دسترسی معترضان را به اینترنت، با دقت تحت کنترل خود دربیاورند. از زمان آبان ۹۸ و خاموشی اینترنت در کل کشور، ما همواره شاهد همراهی قطعی‌های اینترنتی، اختلالات جدی و محدودیت‌ها حتی در شبکه ملی اطلاعات با هر اعتراض بزرگ و کوچکی بوده‌ایم. از اینجا می‌توانید بیشتر بخوانید.

۴. قطعی‌های اینترنت سبب ضررهای ملی جبران ناپذیر می‌شوند.

قطعی‌های اینترنت در سال ۲۰۲۱، به صورت جهانی به اقتصاد دنیا ۵/۴۵ میلیارد دلار ضرر زده‌اند. نت بلاکس (NetBlocks) که وضعیت اینترنت را مانیتور می‌کند، ضرر مالی که ایران در سال ۹۸ با اختلالات اینترنتی و قطعی‌های اینترنت روی موبایل متحمل شده را ۳۷ میلیون دلار در روز تخمین می‌زند. این خاموشی‌ها تاثیر زیادی بر روی تجارت‌های آنلاین و افرادی که برای کارشان وابسته به حضور اینترنت هستند دارد، بخصوص در زمان رکود اقتصادی. 
شما می‌توانید هزینه‌های قطعی اینترنت را در کشور خود از این لینک بررسی کنید.

۵. افراد هم‌اکنون بیشتر از هر زمان دیگری به ابزارهای موجود احتیاج دارند تا در برابر این قطعی‌ها مبارزه کنند.

اندازه‌گیری سانسور اینترنتی و مستندسازی موارد نقض حقوق بشر در زمان قطعی‌های اینترنتی، روش‌هایی هستند که با آن‌ها می‌توان صداهایی که مقامات می‌خواهند ساکت کنند را ماندگار کرد و همچنین از افرادی که در قدرت هستند، بخواهیم پاسخگو باشند.

تصور قدرتی را کنید که توسط آن بتوان اپلیکیشن‌ها و وبسایت‌هایی را که بسته هستند، دید و بتوان داده‌هایی را جمع‌آوری کرد که توسط آن مدرکی داشته باشیم دال بر سانسورهای اینترنتی. «رصدخانه آزاد دخالت در شبکه» یا همان OONI، توسط نرم‌افزاری که تهیه دیده (OONI Probe)، این توانایی را به کاربران داده است. این نرم‌افزار در ۲۴۰ کشور، منطقه و حومه بیش از ۹۰۰ میلیون اندازه‌گیری شبکه انجام داده را میان ۲۴هزار شبکه انجام داده است.

حالا چه کار می‌توانیم بکنیم؟ با آموختن چگونگی اندازه‌گیری سانسورهای اینترنتی و مستند کردن موارد نقض حقوق بشر در زمان قطعی اینترنت توسط دوره‌های رایگان انجمن حمایتگری به جنگ علیه سرکوب دیجیتالی کمک کنیم. 

به عنوان بخشی از آکادمی قطعی اینترنت در انجمن حمایتگری، ما دوره‌های رایگان و آنلاینی را برای فعالان حوزه دیجیتال ارائه می‌دهیم تا فرصت یادگیری جمع‌آوری داده‌ها در این حوزه، اندازه‌گیری سانسور اینترنتی و پاسخگو نگه داشتن مقامات را داشته باشند. در دوره OONI بیاموزید چطور می‌توانید سانسورهای اینترنتی را اندازه‌گیری کنید. به صورت رایگان ثبت‌نام کنید.

مستندسازی موارد نقض حقوق بشر در زمان قطعی اینترنت همانطور که گفته شد یکی از تنها راه‌هایی‌ست که سرکوبگران برای خاموش کردن صدای معترضان استفاده می‌کنند. ویدئوهایی که از خبرنگاران شهری و فعالان مدنی به دست دنیا می‌رسد می‌تواند رفتار ناهنجار افراد وابسته به رژیم را نشان داده و در نهایت می‌توانند پشتوانه‌ای برای تغییر باشند. در زمان قطعی اینترنت هیچ اطلاعاتی رد و بدل نمی‌شود، این ویدئوها می‌توانند به عنوان سندهای قانونی به کار گرفته شوند تا دولت را پاسخگو نگه دارند. 

در دوره ما توسط WITNESS تهیه شده، به انواع مختلف قطعی‌های اینترنت می‌پرازیم، و مستندسازی موارد نقض حقوق بشر را می‌آزماییم. در این دوره، همچنین به شما می‌آموزیم که قبل، بعد و در حین اختلالات و سانسورهای اینترنتی چطور خود را آماده کنید. از این لینک می‌توانید به این دوره دسترسی پیدا کنید.