توصیه‌ای از دیگر خبرنگاران برای پوشش اخبار کووید - ۱۹

نوشته میراژ احمد چودوری | ۱۰ مارس ۲۰۲۰

مدیر کل سازمان بهداشت جهانی، تدروس ادهانوم: «ما نه تنها با یک بیماری همه‌گیر در حال مبارزه‌ هستیم، بلکه با هجوم اطلاعات (infodemic) نیز مواجه شده‌ایم.»
به نکات زیر از GIJN، شبکه بین‌المللی روزنامه‌نگاران پژوهشی توجه کنید. این نکات از مصاحبه‌ای با توماس آبراهام، روزنامه‌نگار مسائل مربوط به بهداشت که جانباز نیز هست، برداشت شده است. توماس آبراهام نویسنده دو کتاب «طاعون قرن بیست و یک: داستان سارس» و «فلج اطفال: ادیسه ریشه‌کن کردن» است.

کرولاین چن، موضوعات مربوط به سلامتی و بهداشت را برای پروپوبلیکا (ProPublica) پوشش می‌دهد. او در هنگ‌کنگ ۱۳ ساله بود که توانست از بیماری سارس جان سالم به در ببرد. سپس در سال‌های بعد توانست در خط مقدم پوشش اخبار مربوط به سارس و ابولا باشد. در این مقاله، چن تمرکز خود را بر روی سوالاتی دارد که در هنگام پوشش اخبار مربوط به این بیماری باید بپرسیم. همچنین چگونه باید اعداد و ارقام را دقیق نگه داریم زمانی که با تخمین‌ها، اعداد ضمنی و سرعت بیش از حد اطلاعات کار می‌کنیم. و در نهایت همه این موارد، چگونگی امن و سالم ماندن در این شرایط.
جان پوپ، خبرنگاری با سابقه دو دهه تجربه در مسائل مربوط به سلامت این ۱۱ نکته برای پوشش اخبار آنفولانزای خوکی را نوشته است که می‌توان بسیاری از آن را به کووید - ۱۹ تعمیم داد. فهرستی که وی تهیه کرده است - در بین دیگران - شامل اهمیت داشتن اطلاعات ابتدایی، نگه داشتن اخبار به صورت ساده و مختصر، تاکید بر پیشگیری و حفظ زبان صحیح در هنگام پوشش اخبار است.

IJNET نیز فهرستی از نکات مفید در هنگام پوشش اخبار کووید - ۱۹ با توجه به توصیه‌هایی از خبرنگاران که این بیماری را پوشش خبری داده‌اند، تهیه کرده است.

• به حال و احوال شرایط دقت کنید - سپس آن را در کار خود جای دهید.
• هدفتان گزارش کردن باشد، نه تحلیل شرایط.
• حواستان به انتخاب تیتر خبر باشد.
• یادتان باشد: تمامی ارقام و اعداد دقیق نیستند.
• سعی کنید با خیل وسیعی از افراد متفاوت مصاحبه کنید.
• از استعاره‌ها و معانی نژادپرستانه دوری کنید.
• به شیوه مصاحبه‌های خود با کارشناسان فکر کنید.
• داستان‌هایی که جالب نیستند را فراموش نکنید.
• حد و حدود خود را بشناسید. خیلی اوقات بهتر است به سردبیر خود بگویید «نه!».
• هنگامی که آب‌ها از آسیاب افتاد، داستان و گزارش‌های خود را همچنان دنبال کنید.

درستی‌سنجی برای کووید - ۱۹

مدیرکل سازمان بهداشت جهانی، تدروس ادهانوم در کنفرانس امنیتی مونیخ در روز ۱۵ فوریه گفت: «ما نه تنها با یک بیماری همه‌گیر در حال مبارزه‌ هستیم، بلکه با هجوم اطلاعات (infodemic) نیز مواجه شده‌ایم.» در دنیایی از اطلاعات نادرست، افسانه‌ها و داستان‌های آنلاین و تئوری‌های توطئه خبرنگاران توانسته‌اند حقیقت را تا جایی آشکار کنند. مثل خبر نادرستی که این بیماری توسط محصولات چینی می‌تواند شیوع پیدا کند، یا اینکه دانشمندان مسئول شیوع این بیماری هستند و اینکه این ویروس از یک لابراتوار بیرون آمده است.
در یک مقاله‌ای به تازگی، پوینتر اعلام کرده است که مردم حداقل پنج کشور، شامل آمریکا، هند، اندونزی، غنا و کنیا این مطلب فریب‌آمیز و دروغ را خوانده‌اند که: «دولت چین به دیوان عالی خواستار اجازه کشتار ۲۰ هزار فرد مبتلا به ویروس کرونا در سال ۲۰۱۹ را کرده است.»

برای آشکارسازی و درستی‌سنجی، به شبکه درستی‌سنجی بین‌المللی سر بزنیم. این شبکه دارای ۹۰ خبرنگار از ۳۹ کشور است که کار مبارزه با سونامی اطلاعات اشتباه را بر عهده دارند. با پایان رسیدن ماه فوریه، با هشتگ کروناویروس (#CoronaVirusFacts و #DatosCoronaVirus) توانستند ۵۵۸ عدد حقیقت را درباره این بیماری منتشر کنند. سازمان جهانی بهداشت نیز صفحه‌ای به نام «اسطوره شکن» یا همان (Myth Buster) را راه‌اندازی کرد که به آشکارسازی اطلاعات غلط و شایعات مربوط به ویروس کرونا می‌پردازد. تصاویری را منتشر می‌کند که توسط دیگر خبرنگاران و سازمان‌های خبری قابل اشتراک‌گذاری است. AFP نیز در این بین ابتکار عمل دیگری به خرج داده و بخشی به نام «شکاندن افسانه‌های ویروس کرونا» را تهیه کرده است. در کنار همه این‌ها بررسی کردن اینکه First Draft چه نکاتی را در صفحه اول خود منتشر می‌کند، خالی از لطف نیست. مثل این مقاله که به تازگی به چاپ رسیده و درباره کاهش سرعت پخش اطلاعات نادرست صحبت می‌کند و دیگری درباره چگونگی تایید صحت یک مطلب در کوتاه‌ترین زمان ممکن توضیح می‌دهد. [پیوست سردبیر: First Draft اکنون بخشی را با عنوان منابعی برای روزنامه‌نگاران تولید کرده است.]

بسیاری از مراکز رسانه در دنیا وجود دارند که فاقد گروه‌های کمکی برای درستی‌سنجی و آشکارسازی هستند. اگر ایرادی در یک خبر و یا نقطه مشکوکی در یک اطلاعات داده شده پیدا کردید، به مسئولان محلی معتبر و یا سازمان‌های مرتبط یا گروه‌هایی که برای درستی‌سنجی و برای کمک شکل گرفته‌اند، رجوع کنید. معمولا این گروه‌ها باید بر روی شبکه‌های اجتماعی بسیار فعال باشند و به دنبال سرنخ بگردند.

کنار آمدن با آسیب‌های روحی و روانی و قربانیان

همیشه مجبوریم تا افرادی را بیابیم، به خانه‌هایشان و محل کارشان برویم، برای گزارش‌‌مان سوال‌هایی که پرسیدنشان آسان نیست را بپرسیم. اما در حین شیوع یک بیماری دنیاگیر مثل ویروس کرونا، قربانیان دچار آسیب‌های روحی و روانی جدی هستند. شاید نخواهند شناسایی شوند یا شاید نخواهند جزییات بیماری خود را توضیح دهند. حتی نام بردن از این قربانیان می‌تواند سبب گسترش ترس بین اجتماع‌شان شود و خانواده این قربانیان را در شرایط سخت‌تر و نا‌امن‌تری قرار دهد.

مرکز دارت برای روزنامه‌نگاری و آسیب روحی و روانی فهرستی از منابع مفید برای گزارش کردن درباره کووید - ۱۹ را منتشر کرده است. این شامل راهنماها، نکات مفید، توصیه‌ها، بهترین تمرین‌ها و توصیه‌هایی که می‌توان از کارشناسان در راستای مصاحبه کردن با قربانیان و نجات‌یافتگان و کار کردن با همکارانی که با این ضربه روحی دست و پنجه نرم می‌کنند است. این مقاله از مرکز سلامت روزنامه‌نگاری نیز تعدادی مطلب برای طرز مصاحبه با نجات یافتگان آسیب‌های روحی و روانی دارد. اینجا با هم نکاتی را مرور می‌کنیم:

• با قربانیان با احترام و عزت رفتار کنیم. اجازه دهیم آن‌ها ما را به داستان خود «دعوت کنند».
• اجازه دهیم قربانیان، خود ساعت و زمان و شرایط مصاحبه را اعلام کنند. اجازه دهیم مشاوران روانی و روانپزشکان آن‌ها حضور داشته باشند.
• شفاف باشید. رضایت مصاحبه‌شونده را مبنی بر اینکه دوست دارد چگونه هویت‌ش مطرح گردد خواستار شوید.
• گزارش و داستان را پس از انسانیت قرار دهید. سلامت مصاحبه شونده را در اولویت قرار دهید، داستان و گزارش در مرحله دوم.
• قربانیان را با سوال‌های سخت و پیچیده در ابتدا کلافه نکنید. همدردی کنید. گوش دهید.
• این نکته را بدانید که سر و کله زدن با قربانیانی که آسیب روحی و روانی دیده‌اند می‌تواند شما را هم تحت تاثیر قرار دهد.

و در نهایت، آخرین توصیه دارت که شامل حال همه ما می‌شود اینکه:
مراقبت خودتان نیز باشید.

میراژ احمد چوودوری، سردبیر GIJN به زبان بنگالی است. وی همچنین بر برنامه‌ها و ارتباطات در سازمان مدیریت و توسعه منابع (MRDI) فعالیت دارد. MRDI، یک سازمان پیشرو در توسعه رسانه‌ها و عضو GIJN در بنگلادش است. او در روزنامه‌نگاری و رسانه نزدیک به ۱۴ سال سابقه کاری دارد.