ویدیو در خدمت عدالت اقلیمی

معضلات زیست محیطی به یک نگرانی مبرم جهانی تبدیل شده و پاسخگو نگه داشتن مسئولین و دولت‌ها برای اقدامات موثر بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا کرده است. امروزه در مواجهه با بحران اقلیمی، فعالان و حامیان محیط زیست به ویدیو به عنوان ابزاری قدرتمند برای مستندسازی، افزایش آگاهی در مورد مسائل زیست‌محیطی و پاسخگو نگه داشتن مسئولین روی آورده‌اند.

جدیدترین پروژه سازمان WITNESS، با عنوان «راهنمای استفاده از ویدیو به عنوان شواهد برای دفاع از محیط زیست» که به مناسبت روز زمین منتشر شده است، نقش مهمی که ویدیو می‌تواند در مبارزه برای عدالت اقلیمی ایفا کند را نشان می‌دهد. در این دفترچه راهنما، نمایی جامع از نحوه استفاده از ویدیو برای مستندسازی فعالیت‌های بهره‌کشانه از طبیعت، برای کنشگران و حامیان محیط زیست ارایه می‌شود و شامل راهنمایی‌های عملی موثر در مورد تمام جنبه‌های شواهد ویدیویی، از برنامه‌ریزی و تصویربرداری گرفته تا مدیریت و ارائه‌ی شواهد است. استفاده از ویدیو به ویژه در شرایطی که روش‌های معمول برای تهیه شواهد محدود یا دشوار شده است می‌تواند بسیار کارآمد باشد و برای مستندسازی از آلودگی‌ها، جنگل‌زدایی و سایر اشکال تخریب محیط‌ زیست و ثبت تأثیر این گونه بهره‌کشی‌ها بر جوامع محلی مورد استفاده قرار گیرد.

یکی از ویژگی‌های کلیدی این پروژه، توصیه‌های دقیق آن در مورد نحوه برنامه‌ریزی و فیلم‌برداری شواهد ویدیویی به شکل مؤثر است. این موضوع شامل تنظیمات دوربین، ترکیب‌بندی عکس، و نور، و همچنین نکات عملی در مورد نحوه نزدیک شدن به سوژه‌ها، انجام مصاحبه و ضبط صدای با کیفیت بالا است. این راهنما همچنین توصیه‌هایی در مورد نحوه مدیریت موثر شواهد ویدیویی، از جمله نحوه ذخیره و سازماندهی فیلم‌های خام، نحوه محافظت از آن در برابر دستکاری، و نحوه صحت‌سنجی آن ارائه می‌دهد.

علاوه بر این، راهنمای جدید WITNESS به  قدرت داستان‌گویی تصویری برای جذب مخاطبان و جلب توجه مردم به مسائلی می‌پردازد که در غیر این صورت ممکن است مورد توجه قرار نگیرند. ویدیو همچنین می‌تواند به عنوان مدرک و شواهد در پرونده‌های حقوقی و کمپین‌های حمایتگری مورد استفاده قرار گیرد و به تأمین عدالت برای جوامع آسیب‌دیده کمک کند. به همین ترتیب در این راهنما، نکاتی در مورد نحوه ارائه شواهد ویدیویی در دادگاه، نحوه کار با وکلا برای تشکیل یک پرونده قوی، به همراه مطالعات موردی و نمونه‌های موفق در استفاده از شواهد ویدیویی در پرونده‌های محیط زیستی در سراسر جهان ارائه می‌شود. 

اما استفاده از ویدیو به عنوان ابزاری برای جمع‎آوری شواهد، با چالش‌ها و خطرات خاص خود همراه است. این راهنما نکات و بهترین شیوه‌ها را برای کاهش این خطرات ارایه می‌کند، از جمله حفظ ایمنی و امنیت تمام افرادی که در فرآیند مستندسازی دخیل هستند، اطمینان از صداقت و حقیقی بودن تصاویر تهیه شده، و درک پیامدهای قانونی و اخلاقی استفاده از ویدیو.

استفاده از ویدیو در فعالیت‌های محیط زیستی چیز جدیدی نیست و نمونه‌های زیادی از اثربخشی آن در افزایش آگاهی و ایجاد تغییر وجود دارد. برای مثال، در ایران از ویدیو برای مستندسازی تاثیر تخریب محیط زیست بر جوامع محلی، از جمله بحران آب در خوزستان و یا آتش سوزی‌های جنگلی در هیرکانی استفاده شده است. اما قابلیت‌های ویدیو به عنوان ابزاری برای رسیدن به عدالت زیست محیطی به طور کامل درک نشده است.

همانطور که راهنمای WITNESS نشان می‌دهد، برای استفاده موثر از ویدیو، نیاز به سرمایه گذاری بیشتر برای آموزش و ایجاد منابع برای کنشگران و حامیان محیط زیست وجود دارد. همچنین چارچوب‌های قانونی و سیاست‌گذاری‌ها باید در جهت حمایت از این موضوع حرکت کنند. اما متاسفانه در بسیاری از کشورها از جمله ایران، نه تنها این اتفاق نمی‌افتد بلکه با محدود کردن دسترسی به اینترنت، روند مستند‌سازی موثر و امن برای کنشگران و فعالین در حوزه محیط‌ زیست دشوارتر نیز می‌شود.

از آنجایی که در ایران بحران‌های اقلیمی به شکلی تنگاتنگ با سرکوب و بی‌ثباتی‌های سیاسی و در نتیجه قطع اینترنت نیز همراه هستند، این سوال همیشه برای کنشگران وجود دارد که بدون داشتن اینترنت و یا کامپیوتر چطور می‌توانند از تصاویر و ویدیوهایی که تهیه کرده‌اند محافظت کرده یا بک آپ بگیرند؟ چطور می‌توانند آنها را بوسیله فناوری‌های بی‌سیم (وایرلس) مثل بلوتوث یا یک درایو وایرلس به اشتراک بگذارند؟ یا به طور کلی چطور می‌توانند خود را پیش از قطع شدن اینترنت آماده کنند؟ ما در آکادمی خاموشی دوره‌ای را به همراه سازمان WITNESS تهیه کرده‌ایم که در آن پاسخ به تمام این سوالات را می‌توانید پیدا کنید. دوره «مستندسازی موارد نقض حقوق بشر در زمان قطع اینترنت»، به تمام کنشگران و مدافعین حقوق بشر از جمله فعالان محیط زیستی آموزش می‌دهد که حتی در زمان قطع اینترنت، به وسیله ضبط ویدیو برای پیشبرد عدالت در تمام حوزه‎‌ها قدم بردارند.

برای ثبت نام در دوره رایگان «مستندسازی موارد نقض حقوق بشر در زمان قطع اینترنت» به وبسایت انجمن حمایتگری در اینجا سر بزنید.